गोंड आणि भिल कला या दोन आदिवासी कला अज्ञात कलांच्या श्रेणीत येतात. या कलांची ओळख लोकांना व्हावी यासाठी कलाकारांनी मेहनत घेण्याची गरज आहे. या दोन कलांना खोलवर समजून घेण्याचा उत्तम मार्ग म्हणजे या कलांचे तुलनात्मक विश्लेषण करणे. त्यामुळे या दोन लोककलांची स्पष्ट संकल्पना येण्यास मदत होईल.
गोंड कलेचा उगम गोंडमधून झाला आहे, जो सर्वात मोठा आदिवासी समुदाय आहे, मध्य प्रदेश आणि आसपासच्या राज्यांमध्ये आढळतो. तर दुसरीकडे भिल्ल हा गोंड नंतरचा दुसरा सर्वात मोठा आदिवासी समुदाय मानला जातो. ते मध्य प्रदेश, गुजरात, राजस्थान आणि महाराष्ट्र या राज्यांमध्ये आढळतात आणि त्यामुळे गोंडपेक्षा मोठ्या प्रमाणावर पसरतात. गोंड कला मराठी देवी आणि फुलवरी देवी यांसारख्या देव आणि देवींचे चित्रण करते, तर भिल कला त्यांच्या जीवनाशी जोडलेल्या प्रत्येक गोष्टीचे चित्रण करते जसे की सूर्य, चंद्र, प्राणी, झाडे, नद्या, शेत, पौराणिक देवता आणि त्यांचे दैवत कारण हा समुदाय निसर्गाच्या अधिक जवळ आहे. . पारंपारिक चित्रकार किंवा लेखिंद्र अनेकदा पिथोरा घोडा देवीला अर्पण म्हणून रंगवतात. गोंड कलेचा मूळ कलाकार जंगरसिंह श्याम आहे, ज्याने कॅनव्हासवर चित्रकला सुरू केली, तर भिल्लची मूळ कलाकार भूरीबाई आहे, ज्यांनी लहान वयातच चित्रकला सुरू केली आणि नंतर तिच्या आईने तिला तिची कला कशी चालू ठेवायची हे शिकवले.
गोंड कला लग्न, करवा चौथ, दिवाळी, अष्टमी, नागपचमी अशा काही विशिष्ट प्रसंगी केली जाते, कारण ही कला माणसाचे निसर्गाशी असलेले नाते दर्शवते. दुसरीकडे भिल्ल कलेला कशाचेही चित्रण करण्यासाठी कोणत्याही विशेष प्रसंगाची आवश्यकता नसते परंतु त्यांची चित्रे ऋतूतील बदल, त्यांच्या कापणीचे मार्गदर्शन करणारी नैसर्गिक घटना आणि त्यांचे संरक्षण करणारे देव देखील प्रतिबिंबित करतात. या दोन कलांनी वापरलेले रंग देखील भिन्न स्त्रोतांचे आहेत, जसे की गोंड कला कोळसा, रंगीत माती, वनस्पती रस, पाने आणि शेणापासून मिळवलेले नैसर्गिक रंग वापरते. दुसरीकडे, भिल्ल कलाकार पाने आणि फुलांचे नैसर्गिक रंग वापरतात. या कलेचे वैशिष्ट्य म्हणजे ते चित्र रेखाटण्यासाठी ठिपके आणि रेषा वापरतात आणि या रेषा आणि ठिपके चित्रांमध्ये हालचाल जाणवतात तर भिल्ल कलेने त्यांच्या कलेचे चित्रण करण्यासाठी कधीही कोणत्याही प्रकारच्या रेषा किंवा ठिपके वापरलेले नाहीत. गोंड कलाकाराने वापरलेला ब्रश गिलहरीच्या शेपटीचा होता तर भिल्ल कलाकार कडुनिंबाच्या डहाळीचा ब्रश वापरतात.
या दोन कलांमध्ये कितीतरी फरक आणि साम्य असतानाही त्यांचे वेगळेपण त्यांना सर्वांच्या प्रिय बनवते. भारतातील लोककला विश्वात दोन्ही कलांचे स्वतःचे स्थान आणि महत्त्व आहे.
.PNG)
0 Comments