टोलंड मॅन-प्रागैतिहासिक डेन्मार्कचा जतन केलेला चेहरा आणि धार्मिक बलिदानाची कथा.

             टोलंड मॅन हा मनुष्याचा नैसर्गिकरित्या ममी केलेला शरीर आहे जो इ.स.पू. 4थ्या शतकात, स्कॅन्डिनेव्हियामध्ये प्री-रोमन आयर्न एज म्हणून ओळखल्या गेलेल्या काळात जगला होता. देवांना अर्पण म्हणून त्याला फाशी देण्यात आली आणि पीट बोगमध्ये ठेवण्यात आले जिथे तो दोन सहस्राब्दींहून अधिक काळ जतन केला गेला. आज, टोलंड माणसाचा चेहरा त्याच्या मृत्यूच्या दिवसाप्रमाणे जतन केला गेला आहे. त्याचा चेहरा शांत आणि शांत आहे, जणू काही झोपलेल्या माणसाकडे पाहत आहे.

            6 मे 1950 हा दिवस होता, जेव्हा सिलकेबोर्ग या डॅनिश शहराच्या पश्चिमेला सुमारे 10 किलोमीटर अंतरावर असलेल्या Bjaeldskov बोगमध्ये पीट कापत असलेले दोन भाऊ एका माणसाच्या निर्जीव शरीरावर आले. त्या माणसाची शारीरिक वैशिष्ट्ये इतकी चांगल्या प्रकारे जतन करण्यात आली होती की अलीकडेच खून झालेल्या व्यक्तीचा शोध घेताना तो चुकला आणि पोलिसांना बोलावण्यात आले.

           अवशेष दिसल्यामुळे आणि 1927 आणि 1938 मध्ये त्याच दलदलीत सापडलेल्या आणखी दोन ‘बोग बॉडी’चा शोध पाहून गोंधळलेल्या पोलिसांनी पी. व्ही. ग्लोब नावाच्या पुरातत्त्वशास्त्रज्ञाला येऊन हा शोध पाहण्यास सांगितले. हे प्राचीन दफन असल्याचे ओळखून, ग्लोबने पुढील अभ्यासासाठी मृतदेह काढण्याचे प्रयत्न सुरू केले.

           1950 मध्ये डेन्मार्कच्या नॅशनल म्युझियममध्ये टोलंड मॅनच्या तपासणीत एका प्रौढ पुरुषाचा असामान्यपणे जतन केलेला मृतदेह आढळून आला जो किंचित पाच फुटांपेक्षा जास्त उंच आणि अंदाजे 40 वर्षांचा होता. त्याच्या साखळी, पापण्या आणि त्वचेवरील सुरकुत्या आजही अगदी बारकाईने पाहिल्या जाऊ शकतात. त्याचे शेवटचे जेवण 40 वेगवेगळ्या प्रकारच्या बिया आणि धान्यांपासून बनवलेले डाळी होत्या .

Head of Tollund Man on the left (Photo credit: Wikipedia) and a restoration image on the right (Photo credit: Jeff DiNunno)

           टोलंड मॅन चामड्याची टोपी आणि कमरेभोवती रुंद पट्टा याशिवाय नग्न होता. त्याच्या गळ्यात वेणीची चामड्याची दोरी होती. त्याला फाशी देण्यात आली हे स्पष्ट होते - पण का? तो गुन्हेगार होता, गुन्ह्याचा बळी होता, की विधी यज्ञाचा भाग होता? याचा शोध घेण्यासाठी पुरातत्वशास्त्रज्ञांनी तपास सुरू केला.

The Tollund Man as he appears today. Photo credit: Tollundman.dk

           सापडलेल्या इतर सर्व 'बोग बॉडी' प्रमाणे, टोलंड मॅनला फाशीमुळे झालेल्या दुखापती किंवा आघाताची कोणतीही चिन्हे दिसली नाहीत. हे स्पष्ट होते की त्याला दलदलीत काळजीपूर्वक गाडले गेले होते - त्याचे डोळे आणि तोंड बंद केले गेले होते आणि त्याचे शरीर झोपेच्या स्थितीत ठेवले गेले होते - जर तो सामान्य गुन्हेगार असता तर असे काही घडले नसते.

          लोहयुगात जेव्हा कोणी मरण पावले तेव्हा मृतदेहावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले आणि राख एका कलशात ठेवली गेली, परंतु टोलँड मॅनला एका पाणथळ ठिकाणी पुरण्यात आले जेथे युरोपच्या सुरुवातीच्या लोकांचा असा विश्वास होता की ते त्यांच्या अनेक देवी-देवतांशी संवाद साधू शकतात. हिवाळ्यात किंवा वसंत ऋतूच्या सुरुवातीस त्याला मारण्यात आले होते, ज्या वेळी वसंत ऋतूच्या देवीला मानवी यज्ञ केले जात होते.

           या सर्व बाबी लक्षात घेऊन, पुरातत्वशास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की टोलुंड मनुष्याचा विधीपूर्वक बळी दिला गेला होता. बोगमधून घेतलेल्या पीटच्या बदल्यात तो देवांना अर्पण करत असावा. टोलंड मॅनच्या अविश्वसनीय शोधाने प्रागैतिहासिक डेन्मार्कच्या लोकांचे जीवन आणि मृत्यू ज्वलंत तपशीलाने जिवंत केले आहेत. तो आता सिल्कबोर्ग संग्रहालयाच्या एका खास खोलीत राहतो.

References

The Tollund Man

Tollund Man: Iron Age "bog person" preserved for over 2,300 years – Atlas Obscura